اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یک وضعیت روانی جدی اما قابل درمان است که میتواند پس از مواجهه با یک رویداد هولناک، ترسناک یا خطرناک ایجاد شود. این اختلال نشانه ضعف نیست، بلکه یک پاسخ طبیعی به یک اتفاق غیرطبیعی است. در حالی که تجربه خاطرات ناراحتکننده پس از یک حادثه ناگوار طبیعی است، در مبتلایان به PTSD این احساسات با گذشت زمان کاهش نیافته و حتی ممکن است تشدید شوند.
چه رویدادهایی میتوانند منجر به PTSD شوند؟
هر رویدادی که احساس امنیت فرد را به طور بنیادین زیر سؤال ببرد، میتواند محرک باشد:
جنگ و درگیریهای نظامی
تجاوز جنسی یا خشونت فیزیکی
سوءاستفاده در دوران کودکی
تصادفات شدید (مانند سانحه رانندگی)
بلایای طبیعی (مانند زلزله یا سیل)
شاهد مرگ یا آسیب جدی بودن
تشخیص یک بیماری تهدیدکننده زندگی
نکته کلیدی این است که معیار، تجربه ذهنی فرد از رویداد است—آنچه برای یک نفر آسیبزا است، ممکن است برای دیگری نباشد.
شناسایی علائم: چهار دسته اصلی نشانههای PTSD
علائم این اختلال معمولاً در چهار گروه اصلی جای میگیرند:
۱. خاطرات ناخوانده و مزاحم:
یادآوری مکرر، ناخواسته و پریشانکننده رویداد
فلشبک (احساس یا رفتار کردن به گونهای که انگار حادثه دوباره در حال رخ دادن است)
کابوسهای مرتبط با سانحه
پریشانی شدید هیجانی یا واکنشهای فیزیکی به محرکهای یادآور
۲. اجتناب:
دوری فعال از افکار، احساسات یا صحبتها در مورد رویداد
پرهیز از مکانها، فعالیتها یا افرادی که خاطره سانحه را زنده میکنند
۳. تغییرات منفی در افکار و خلقوخو:
افکار منفی درباره خود، دیگران یا دنیا
احساس ناامیدی نسبت به آینده
مشکلات حافظه، از جمله فراموشی بخشهای مهم حادثه
مشکل در حفظ روابط نزدیک
کرختی هیجانی یا احساس جدایی از دیگران
از دست دادن علاقه به فعالیتهایی که قبلاً لذتبخش بودند
۴. تغییرات در واکنشهای فیزیکی و هیجانی (برانگیختگی):
به راحتی وحشتزده شدن
همیشه در حالت آمادهباش بودن ( vigilance بیش از حد)
رفتارهای خودتخریبگر (مانند رانندگی پرخطر یا مصرف الکل)
مشکل در خواب یا تمرکز
زودرنجی، طغیان خشم یا رفتار پرخاشگرانه
علل و عوامل خطر: چرا PTSD ایجاد میشود؟
همه کسانی که رویداد آسیبزایی را تجربه میکنند، دچار PTSD نمیشوند. به نظر میرسد این اختلال حاصل ترکیب پیچیدهای از این عوامل است:
شدت و مدت تروما
شیمی مغز و سیستم پاسخ به استرس فرد
سابقه شخصی (مانند وجود یک بیماری روانی قبلی یا نبود شبکه حمایتی قوی)
وجود برخی عوامل خطر (مانند سابقه خانوادگی اضطراب) میتواند آسیبپذیری را افزایش دهد، در حالی که عوامل محافظتی (مانند حمایت اجتماعی قوی) میتوانند تابآوری را تقویت کنند.
درمان مؤثر: امید و مسیر بهبودی
PTSD به خوبی به درمان پاسخ میدهد و بهبودی کاملاً امکانپذیر است. هدف درمان، پاک کردن خاطره نیست، بلکه کاهش علائم و بازگرداندن احساس کنترل است. مؤثرترین درمانهای مبتنی بر شواهد عبارتند از:
رواندرمانی متمرکز بر تروما: این روش سنگ بنای درمان است.
درمان شناختی-رفتاری (CBT): به شما کمک میکند افکار منفی درباره سانحه را پردازش و بازسازی کنید.
حساسیتزدایی و پردازش مجدد با حرکات چشم (EMDR): از حرکات هدایتشده چشم برای کمک به مغز در پردازش و یکپارچهسازی خاطرات آسیبزا استفاده میکند.
درمان از طریق مواجهه طولانیمدت: به طور ایمن و تدریجی به شما کمک میکند با خاطرات و موقعیتهای مرتبط با تروما که از آنها اجتناب میکردهاید، روبرو شوید.
دارودرمانی: برخی از داروهای ضدافسردگی، به ویژه SSRIها (مانند سرترالین یا پاروکستین)، میتوانند در مدیریت علائمی مانند اضطراب، غم و خشم بسیار مؤثر باشند.
گام اول به سوی بهبودی
اگر این علائم را در خود یا یکی از عزیزانتان میبینید، بدانید که شما تنها نیستید و کمک در دسترس است. شجاعانهترین قدمی که میتوانید بردارید، این است که از یک متخصص سلامت روان مجرب، مانند روانشناس، روانپزشک یا درمانگر دارای مجوز، کمک بگیرید. با حمایت و درمان مناسب، به طور کامل ممکن است که از پس تروما برآیید و زندگی سازنده و آرامی را از سر بگیرید.
