بزرگی خوش‌خیم پروستات (Benign Prostatic Hyperplasia یا BPH) یک بیماری بسیار شایع و غیرسرطانی در مردان است که با افزایش سن رخ می‌دهد. در این حالت، غده پروستات به تدریج بزرگ می‌شود و می‌تواند به مجرای ادرار (پیشابراه) فشار وارد کند. این فشار باعث ایجاد مجموعه‌ای از مشکلات در دفع ادرار می‌شود که اگرچه تهدیدکننده زندگی نیستند، اما می‌توانند کیفیت زندگی را به میزان قابل توجهی کاهش دهند.
علائم هشداردهنده: چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
علائم BPH معمولاً به تدریج ظاهر می‌شوند و اغلب شامل موارد زیر هستند:
تکرر ادرار، به ویژه در طول شب (شب‌ادراری – Nocturia)
فوریت در ادرار کردن (احساس نیاز ناگهانی و شدید به دفع ادرار)
ضعف در جریان ادرار یا جریان منقطع
مشکل در شروع ادرار (زور زدن حین ادرار کردن)
احساس تخلیه نشدن کامل مثانه پس از ادرار
چکیدن انتهایی ادرار (ادرار قطرگی پس از پایان ادرار)
در موارد پیشرفته، این علائم می‌توانند منجر به عوارضی مانند احتباس ادرار حاد (ناتوانی ناگهانی در ادرار کردن که یک فوریت پزشکی است)، عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری یا حتی آسیب به کلیه‌ها شوند.
روند تشخیص: چگونه BPH تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص این بیماری معمولاً با یک ارزیابی جامع توسط پزشک متخصص ارولوژی انجام می‌شود که شامل موارد زیر است:
گرفتن تاریخچه پزشکی کامل: پزشک در مورد علائم، تأثیر آن‌ها بر زندگی روزمره و داروهای مصرفی سؤال می‌پرسد. ممکن است از پرسشنامه‌ای استاندارد (مانند IPSS) برای ارزیابی شدت علائم استفاده شود.
معاینه فیزیکی: مهم‌ترین بخش این معاینه، معاینه مقعدی با انگشت (DRE) است که طی آن پزشک اندازه و قوام پروستات را بررسی می‌کند.
آزمایش خون (PSA): آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات برای کمک به رد کردن احتمال سرطان پروستات درخواست می‌شود. توجه داشته باشید که BPH نیز می‌تواند باعث افزایش خفیف PSA شود.
آزمایش‌های تکمیلی: این آزمایش‌ها ممکن است شامل آزمایش ادرار، سونوگرافی از پروستات و مثانه (برای اندازه‌گیری حجم پروستات و میزان ادرار باقیمانده پس از تخلیه) و در برخی موارد، ارزیابی عملکرد کلیه باشد.
گزینه‌های درمان: از تغییر سبک زندگی تا جراحی
انتخاب روش درمانی کاملاً به شدت علائم، اندازه پروستات، سن بیمار و تأثیر بیماری بر زندگی وی بستگی دارد.
1. نظارت فعال (Watchful Waiting)
اگر علائم خفیف باشند و زندگی روزمره را مختل نکنند، پزشک ممکن است تنها تغییراتی در سبک زندگی (مانند کاهش مصرف مایعات قبل از خواب، پرهیز از کافئین و الکل) و پیگیری منظم را توصیه کند.
2. درمان دارویی
مسدودکننده‌های آلفا (Alpha-Blockers): مانند تامسولوسین. این داروها به سرعت با شل کردن عضلات پروستات و گردن مثانه، به بهبود جریان ادرار و کاهش علائم کمک می‌کنند.
مهارکننده‌های ۵-آلفا ردوکتاز (5-alpha-reductase inhibitors): مانند فیناستراید یا dutasteride. این داروها با مهار هورمون عامل بزرگ شدن پروستات، به تدریج (طی چند ماه) حجم پروستات را کاهش می‌دهند، اما ممکن است با عوارض جانبی جنسی همراه باشند.
3. درمان‌های جراحی و مداخلات کم‌تهاجم
وقتی داروها مؤثر نباشند یا عوارضی ایجاد شده باشد، از این روش‌ها استفاده می‌شود.
رزکسیون ترانس اورترال پروستات (TURP): این روش جراحی سنتی و “طلایی” است که در آن بافت اضافی پروستات از طریق مجرای ادرار تراشیده می‌شود.
روش‌های لیزر (مانند HoLEP, ThuLEP, PVP): این تکنیک‌های مدرن امروزه به دلیل کاهش خونریزی، درد کمتر، بستری کوتاه‌تر و دوره بهبودی سریع‌تر، به‌طور فزاینده‌ای جایگزین TURP کلاسیک می‌شوند.
سایر روش‌ها: مانند قرار دادن استنت یا استفاده از امواج رادیویی (TUNA).
بزرگی خوش‌خیم پروستات بخشی طبیعی از روند پیری در بسیاری از مردان است. مراجعه به موقع به متخصص ارولوژی کلید مدیریت موفق این بیماری است. با تشخیص صحیح و برنامه درمانی مناسب، می‌توان علائم را به طور مؤثری کنترل کرد و از عوارض آن پیشگیری نمود و در نهایت کیفیت زندگی را بهبود بخشید.
دکتر احمدرضا رفعتی از متخصصین برجسته اورولوژی و ناباروری مردان در تهران است که با تخصص در اندویورولوژی و لاپاراسکوپی پیشرفته و فلوشیپ ناباروری از مرکز […]
دکتر مجتبی عاملی از برجسته‌ترین اورولوژیست‌های کشور با تخصص در: جراحی‌های اندویورولوژی و لاپاراسکوپی درمان سنگ‌های کلیه و مجاری ادراری جراحی‌های پروستات […]
دکتر رباب مقصودی از متخصصین برجسته اورولوژی و اندویورولوژی در تهران است که در درمان سنگ‌های ادراری با روش‌های کم‌تهاجمی و جراحی‌های لاپاراسکوپی پیشرفته تخصص دارد. رویکرد […]
