استرابیسم، که معمولاً با نامهای لوچی یا چشمهای ضربدری شناخته میشود، یک اختلال بینایی نسبتاً شایع است که در آن دو چشم در یک راستا قرار نمیگیرند و به یک نقطه نگاه نمیکنند. این ناهماهنگی میتواند دائمی یا گاهبهگاه باشد و در نتیجه، مغز دو تصویر متفاوت دریافت میکند که میتواند منجر به دوبینی یا سرکوب دید یک چشم شود.
انواع مختلف استرابیسم
این انحراف میتواند به چند شکل اصلی ظاهر شود:
-
ایزوتروپی: چشم به سمت داخل (به طرف بینی) منحرف میشود. این شایعترین نوع در کودکان است.
-
اگزوتروپی: چشم به سمت بیرون (به طرف گوش) منحرف میشود.
-
هایپرتروپی: چشم به سمت بالا منحرف میشود.
-
هیپوتروپی: چشم به سمت پایین منحرف میشود.
این انحراف میتواند در یک چشم ثابت باشد یا بین دو چشم متناوب رخ دهد.
علل بروز استرابیسم چیست؟
-
عدم تعادل عضلات چشم: مهمترین علت، ضعف یا عدم هماهنگی در شش عضلهای است که هر چشم را کنترل میکنند.
-
عوامل ارثی: سابقه خانوادگی نقش مهمی دارد.
-
عیوب انکساری اصلاحنشده: مانند دوربینی شدید.
-
مشکلات عصبی: که بر کنترل عضلات چشم تأثیر میگذارند.
-
عارضه ناشی از بیماریها: مانند آب مروارید مادرزادی، آسیبهای چشمی یا بیماریهایی مثل تیروئید چشمی.
علائم و نشانههای هشداردهنده
-
قابل مشاهدهترین علامت: انحراف واضح یک یا هر دو چشم.
-
خستگی چشم یا سردرد، بهویژه پس از مطالعه.
-
دوبینی.
-
کج کردن سر یا بستن یک چشم برای بهتر دیدن.
-
مشکل در درک عمق (دید سهبعدی).
-
در کودکان: ناتوانی در برقراری تماس چشمی مناسب یا بستن یک چشم در نور آفتاب.
عوارض خطرناک عدم درمان: تنبلی چشم (آمبلیوپی)
اگر استرابیسم در کودکی درمان نشود، مغز برای اجتناب از دوبینی، تصویر ارسالی از چشم منحرف را نادیده میگیرد (سرکوب میکند). این امر میتواند منجر به تنبلی چشم شود؛ شرایطی که در آن چشم ضعیفتر، حتی با عینک نیز به درستی تکامل نیافته و دید واضحی ندارد. درمان تنبلی چشم پس از حدود ۸ تا ۱۰ سالگی بسیار دشوار است.
تشخیص: چگونه متخصص چشمپزشک آن را شناسایی میکند؟
تشخیص طی یک معاینه کامل چشمپزشکی انجام میشود:
-
تست بینایی: بررسی حدت بینایی.
-
تست همراستایی و حرکت چشم: با استفاده از نور و دنبال کردن اشیا.
-
ارزیابی سلامت ساختارهای داخلی چشم.
-
تست انکسار: برای تشخیص عیوب انکساری مانند دوربینی.
گزینههای درمانی مؤثر
درمان بسته به نوع، شدت و علت استرابیسم و سن بیمار متفاوت است:
۱. درمانهای غیرجراحی (اولین خط درمان در بسیاری موارد):
-
عینک یا لنز تماسی: برای اصلاح عیوب انکساری (بهویژه دوربینی) که ممکن است عامل انحراف باشند.
-
بستن چشم سالم (پچتراپی): برای درمان تنبلی چشم ناشی از استرابیسم و تقویت چشم ضعیفتر.
-
تمرینات بینایی (ارتوپتیک): برای بهبود هماهنگی چشمها و کنترل حرکت آنها در برخی انواع خاص.
۲. جراحی استرابیسم:
اگر روشهای غیرجراحی نتوانند انحراف را اصلاح کنند، جراحی توصیه میشود.
-
در این جراحی، طول یا موقعیت عضلات چشم تنظیم میشود تا نیروی کشش آنها متعادل شده و چشمها در راستای صحیح قرار گیرند.
-
این یک جراحی ظریف و معمولاً با بیهوشی عمومی (در کودکان) یا بیحسی موضعی (در بزرگسالان) انجام میشود.
اهمیت حیاتی تشخیص و درمان زودهنگام
درمان استرابیسم یک اقدام فوری، بهویژه در کودکان است. هدف درمان تنها بهبود ظاهر نیست، بلکه حفظ و بازیابی بینایی دوچشمی، جلوگیری از تنبلی چشم و ایجاد دید سهبعدی طبیعی است.
اگر در خود یا کودکتان نشانهای از انحراف چشم مشاهده کردید، مراجعه به متخصص چشمپزشکی (ترجیحاً فوقتخصص استرابیسم یا کودکان) را به تأخیر نیندازید. با درمان مناسب، میتوان بینایی و کیفیت زندگی را به طور قابلتوجهی بهبود بخشید.
