درمان هدفمند سرطان یک تحول انقلابی در رویکردهای درمانی است که:
✔️ بر مولکول‌ها و ژن‌های محرک سرطان تمرکز دارد
✔️ آسیب به سلول‌های سالم را به حداقل می‌رساند (برخلاف شیمی‌درمانی)
✔️ درمانی شخصی‌سازیشده بر اساس نشانگرهای تومور ارائه می‌دهد
✔️ عوارض جانبی کمتر و خفیف‌تری ایجاد می‌کند
نحوه عملکرد درمان هدفمند
مکانیسم‌های کلیدی اثر:
مسدود کردن سیگنال‌های رشد
مهار گیرنده‌هایی مانند EGFR و HER2 که رشد سرطان را تقویت می‌کنند
پیشگیری از رگزایی تومور
داروهایی مانند bevacizumab از تشکیل عروق خونی جدید جلوگیری می‌کنند
القای مرگ سلولی
آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول) را در سلول‌های سرطانی فعال می‌کند
مختل کردن ترمیم DNA
مهارکننده‌های PARP از جهش‌های BRCA برای نابودی سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند
اهداف رایج درمانی:
HER2 (سرطان پستان و معده)
BRAF V600E (ملانوما)
ALK/ROS1 (سرطان ریه)
CDK4/6 (سرطان پستان با گیرنده هورمونی مثبت)
دسته‌های اصلی داروهای هدفمند
1. مهارکننده‌های مولکول کوچک
داروهای خوراکی (مانند ایماتینیب برای CML)
پروتئین‌های درون سلول‌های سرطانی را هدف می‌گیرند
2. پادتن‌های مونوکلونال
داروهای تزریقی (مانند trastuzumab برای سرطان HER2+)
به آنتی‌ژن‌های سطح سلول متصل می‌شوند
3. سایر عوامل هدفمند
مهارکننده‌های PARP (مانند olaparib)
مهارکننده‌های رگزایی (مانند lenvatinib)
ایمونوکونژوگه‌ها (ترکیب پادتن و دارو)
آزمایش‌های تشخیصی برای درمان هدفمند
تست‌های ضروری نشانگر زیستی شامل:
توالی‌یابی نسل جدید (NGS)
ایمونوهیستوشیمی (IHC)
هیبریداسیون در محل با فلورسانس (FISH)
تست PD-L1 برای ترکیب با ایمونوتراپی
مزایا و محدودیت‌های بالینی
مزایا:
✅ نرخ پاسخ بالاتر در بیماران با نشانگرهای خاص
✅ تحمل بهتر نسبت به شیمی‌درمانی
✅ امکان غلبه بر مقاومت درمانی در ترکیب با سایر روش‌ها
✅ امکان استفاده در درمان نگهدارنده
چالش‌ها:
⚠️ فقط برای سرطان‌های با اهداف قابل اقدام موثر است
⚠️ امکان ایجاد مقاومت در طول زمان
⚠️ برخی داروهای هدفمند عوارض جانبی خاص دارند
⚠️ هزینه بالا و چالش‌های دسترسی
راهبردهای ترکیبی
رویکردهای جدید در انکولوژی شامل:
ترکیب درمان هدفمند و ایمونوتراپی
ترکیب درمان هدفمند و شیمی‌درمانی
ترکیب دو داروی هدفمند
استفاده متوالی از درمان‌های هدفمند
جهت‌گیری‌های آینده
توسعه‌های نوظهور شامل:
🔹 نسل چهارم مهارکننده‌های تیروزین کیناز برای جهش‌های مقاوم
🔹 پادتن‌های دوظرفیتی برای هدف قرار دادن چندین مسیر
🔹 پروتک‌ها برای حذف پروتئین‌های هدف
🔹 بیوپسی مایع برای پایش لحظه‌ای
آیا درمان هدفمند برای شما مناسب است؟
ملاحظات کلیدی:
نتایج پروفایل مولکولی تومور
سابقه درمانی قبلی
وضعیت کلی سلامت
کارآزمایی‌های بالینی متناسب با جهش
درمان هدفمند نتایج درمانی را برای بسیاری از انواع سرطان متحول کرده است و امروزه بیش از 100 داروی هدفمند تایید شده توسط FDA در دسترس است. برای تعیین اینکه آیا سرطان شما اهداف قابل اقدام برای این درمان‌های دقیق دارد یا خیر، با انکولوژیست خود مشورت کنید.
💡 آزمایش مولکولی زودهنگام گزینه‌های درمانی را به حداکثر می‌رساند – در مورد پروفایل‌یابی جامع ژنومی در زمان تشخیص سوال کنید.
