سرطان پانکراس که به نام سرطان لوزالمعده نیز شناخته میشود، یکی از تهاجمیترین و جدیترین انواع سرطان است. این بیماری زمانی آغاز میشود که سلولهای بدخیم در بافت پانکراس — اندامی واقع در عمق شکم و پشت معده — شروع به رشد خارج از کنترل میکنند. پانکراس دو نقش حیاتی دارد: تولید آنزیمهای گوارشی و ترشح هورمونهای تنظیمکننده قند خون مانند انسولین.
چرا سرطان پانکراس اغلب دیر تشخیص داده میشود؟
این سرطان به دلیل “خاموش بودن” در مراحل اولیه و موقعیت آناتومیک خاص خود شهرت دارد. علائم اولیه اغلب:
مبهم و غیراختصاصی هستند.
مشابه مشکلات گوارشی شایع به نظر میرسند.
زمانی ظاهر میشوند که بیماری پیشرفت کرده و اغلب به اندامهای مجاور یا دور دست گسترش (متاستاز) یافته است.
این عوامل باعث میشوند پیشآگهی (Prognosis) این سرطان به طور کلی ضعیف باشد و تشخیص زودهنگام را به یک چالش مهم تبدیل کند.
علائم هشداردهنده: چه زمانی باید هوشیار بود؟
درد مداوم در ناحیه فوقانی شکم یا کمر که ممکن است به پشت تیر بکشد.
زردی (یرقان): زرد شدن پوست و سفیدی چشمها، اغلب همراه با ادرار تیره و مدفوع روشن. این علامت زمانی رخ میدهد که تومور مجرای صفراوی را مسدود کند.
کاهش وزن ناخواسته و قابل توجه بدون تغییر در رژیم غذایی.
بیاشتهایی یا احساس سیری زودرس.
حالت تهوع و استفراغ.
خستگی مفرط.
تشخیص جدید دیابت یا بدتر شدن کنترل قند خون در یک فرد دیابتی.
راههای تشخیص: از تصویربرداری تا نمونهبرداری
برای تأیید سرطان پانکراس، پزشکان از یک رویکرد چند مرحلهای استفاده میکنند:
تستهای تصویربرداری پیشرفته:
سیتی اسکن چندبرشی: ابزار اصلی برای ارزیابی تومور، اندازه آن و بررسی گسترش بیماری.
امآرآی (MRI) و امآرسیپی (MRCP): برای بررسی دقیقتر مجاری پانکراس و صفرا.
سونوگرافی آندوسکوپی (EUS): یک دوربین کوچک از طریق دهان وارد معده شده و تصاویر بسیار دقیقی از پانکراس ارائه میدهد. در حین این روش، امکان نمونهبرداری (بیوپسی) نیز وجود دارد.
نمونهبرداری (بیوپسی):
تنها روش قطعی برای تشخیص سرطان، بررسی نمونه بافت زیر میکروسکوپ است.
گزینههای درمان: یک نبرد چندوجهی
درمان کاملاً به مرحله بیماری، محل دقیق تومور و سلامت کلی بیمار بستگی دارد و اغلب شامل ترکیبی از روشهاست:
جراحی: تنها درمان بالقوه قطعی، اما تنها در صورتی امکانپذیر است که سرطان موضعی باشد و به رگهای خونی اصلی گسترش نیافته باشد.
روش ویپل (پانکراتیکودودنکتومی): برای تومورهای سر پانکراس، شامل برداشتن سر پانکراس، بخشی از روده کوچک، مجرای صفرا و گاهی بخشی از معده.
پانکراتکتومی دیستال: برای تومورهای تنه و دم پانکراس.
شیمیدرمانی: اغلب قبل از جراحی (برای کوچک کردن تومور) یا بعد از آن، و در موارد بیماری پیشرفته به عنوان درمان اصلی استفاده میشود. داروهای رایج شامل جمسیتابین، فولفیرینوکس و آبراکسان هستند.
پرتودرمانی: ممکن است همراه با شیمیدرمانی (شیمی-پرتودرمانی) قبل یا بعد از جراحی، یا برای کنترل علائم در موارد پیشرفته استفاده شود.
درمانهای هدفمند و ایمونوتراپی: برای زیرگروههای خاصی از بیماران که دارای جهشهای ژنتیکی خاص (مانند BRCA) هستند، ممکن است مؤثر باشند.
اهمیت يرویکرد تیمی و مراقبتهای حمایتی
مدیریت سرطان پانکراس نیازمند یک تیم چندتخصصی شامل جراحان انکولوژیست، انکولوژیستهای پزشکی و پرتودرمانی، رادیولوژیستها، متخصصان گوارش، متخصصان درد، روانشناسان و متخصصان تغذیه است. مراقبتهای حمایتی و تسکینی برای مدیریت درد، بهبود تغذیه و حفظ کیفیت زندگی بیمار نقش حیاتی دارند.
جمعبندی: امید در پژوهش
اگرچه سرطان پانکراس یک چالش بزرگ در حوزه سرطان است، اما تحقیقات در حال پیشرفت است. تمرکز بر تشخیص زودهنگام (از طریق شناسایی افراد پرخطر و نشانگرهای زیستی)، توسعه داروهای مؤثرتر و درمانهای شخصیسازی شده بر اساس ژنتیک تومور، نوید آیندهای بهتر را میدهد. اگر عوامل خطر (سیگار، سابقه خانوادگی، دیابت، پانکراتیت مزمن) دارید یا علائم نگرانکنندهای مشاهده میکنید، مشورت با یک متخصص گوارش یا انکولوژیست گام اول ضروری است.
